Οικολόγοι Πράσινοι 18ο Τακτικό και Εκλογικό Συνέδριο 17-18 Δεκεμβρίου 2022: Ψήφισμα για το ενεργειακό

Το 18ο Τακτικό και Εκλογικό Συνέδριο των ΟΠ εγκρίνει το Ψήφισμα για την  Ενεργειακή Κρίση, όπως διαμορφώθηκε με βάση τη συζήτηση. Αποφασίζει να αποτελέσει το ψήφισμα αυτό βάση για εξωστρεφείς δράσεις του Κόμματος το επόμενο διάστημα. 

Η παράνομη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έχει οδηγήσει σε δραματικές συνέπειες, πρώτα τον λαό της Ουκρανίας αλλά και ολόκληρο τον κόσμο. Μεταξύ άλλων δυσμενών συνεπειών, τ ενεργειακό κόστος, που είχε ήδη αρχίσει να αυξάνεται και πριν την εισβολή, κυριολεκτικά εκτοξεύτηκε.

Η ανάγκη να εξαλείψουμε την εξάρτηση της Ελλάδας και της Ευρώπης από τις εισαγωγές ενέργειας και τα ορυκτά καύσιμα, δεν υπηρετείται από τη βραχυπρόθεσμη στρατηγική της ΕΕ να επικεντρωθεί στη διαφοροποίηση των χωρών από τις οποίες εισάγουμε τέτοια καύσιμα.  Αυτό τροφοδοτεί μόνο τον εθισμό μας στα ορυκτά καύσιμα και δημιουργεί νέα εξάρτηση από τρίτες χώρες, σε αντίθεση με τους στόχους μας για το κλίμα και την ενέργεια για το 2030 και το 2050.

Σήμερα γίνεται πλέον φανερό στην Ελλάδα ότι η ύπαρξη επί δεκαετίες ενεργειακών πολιτικών που να υπηρετούν πρωτίστως μεγάλα ιδιωτικά συμφέροντα και παράλληλα η απουσία σαφών πολιτικών αυτο-παραγωγής και εξοικονόμησης ενέργειας σε επίπεδο νοικοκυριού ή επιχείρησης,  έχουν δημιουργήσει ένα κενό που θα πρέπει να καλυφθεί άμεσα. Η μετάβαση θα μπορούσε να είχε επιτευχθεί σταδιακά και ομαλά αν είχαν υιοθετηθεί οι κατευθύνσεις της Πολιτικής Οικολογίας τις προηγούμενες δεκαετίες, αλλά έστω και τώρα, υπό πίεση και με ανεπαρκή χρόνο, πόρους και ρυθμιστικό πλαίσιο, θα πρέπει να γίνει.

Οι Οικολόγοι Πράσινοι θεωρούμε ότι σήμερα θα πρέπει.

  • Να απορρίπτονται επενδύσεις σε πρόσθετες υποδομές φυσικού αερίου και πετρελαίου, οι οποίες δεν συνάδουν με τους κλιματικούς στόχους της ΕΕ και δημιουργούν δέσμευση στα ορυκτά καύσιμα και εξάρτηση.
  • Να αντιμετωπίζονται με κατάλληλες πολιτικές και ένα συνεκτικό σχέδιο ενεργειακής μετάβασης οι συνέπειες της ενεργειακής κρίσης και ιδιαίτερα η σημαντική επίπτωση στους παραγωγικούς τομείς και η αύξηση των κοινωνικών ανισοτήτων, της ενεργειακής φτώχειας, των τιμών των τροφίμων, του πληθωρισμού. Αυτές οι επιπτώσεις επιδεινώνονται λόγω της κλιματικής αλλαγής, οξύνοντας τις ανισότητες και χτυπώντας ακόμη περισσότερο τους πιο φτωχούς συμπολίτες μας.
  • Να μειωθεί η κατανάλωση ενέργειας σε ένα δίκαιο και βιώσιμο επίπεδο, να διασφαλιστεί η ενεργειακή απόδοση, να ενισχυθούν οι κατάλληλες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, να γίνεται καλύτερος διαμοιρασμός της ενέργειας και να διατηρούνται οι τιμές σε αποδεκτό επίπεδο.

Οι Οικολόγοι Πράσινοι καλούμε την Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη μέλη της να αναγνωρίσουν το δικαίωμα στην ασφαλή και βιώσιμη ενέργεια και την καθολική προσιτή πρόσβαση των πολιτών σε αυτήν.

Μεταξύ άλλων θα πρέπει να φορολογούνται τα πλεονάζοντα κέρδη των εταιρειών που έχουν επωφεληθεί από τις συνέπειες του πολέμου και της κερδοσκοπίας της αγοράς και να διασφαλίζεται ότι τα εισπραχθέντα έσοδα διανέμονται στα πιο ευάλωτα νοικοκυριά, ειδικά εκείνα που βρίσκονται στα όρια ή ήδη υποφέρουν από ενεργειακή ή κινητική (σχετιζόμενη με μετακινήσεις) φτώχεια. Στις συνθήκες της Ελλάδας η ενεργειακή και η κινητική φτώχεια αφορούν νοικοκυριά τόσο τις αστικές περιοχές όσο και τις αγροτικές και τις απομακρυσμένες νησιωτικές και ορεινές περιοχές.

Μέτρα για τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό

Σχεδόν ένας στους τέσσερις Ευρωπαίους κινδυνεύει ήδη από τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό. Στην Ελλάδα, το 28% των Ελλήνων, που ήδη βρίσκεται σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού, αναμένεται να αυξηθεί περαιτέρω.

Η χώρα μας αντιμετωπίζει ένα εκτεταμένο πρόβλημα ενεργειακής και κινητικής φτώχειας, το οποίο αναμφίβολα θα επιδεινωθεί με την εκτόξευση των τιμών ενέργειας ως αποτέλεσμα της ενεργειακής κρίσης. Ο χειμώνας αναμένεται να είναι εξαιρετικά δύσκολος, αφού οι τιμές θα παραμείνουν υψηλές και η ενεργειακή επάρκεια της Ευρώπης θα τεθεί εν αμφιβόλω.

Οι Οικολόγοι Πράσινοι θεωρούμε ότι θα πρέπει:

  • Να μη γίνονται αποσυνδέσεις από την παροχή ενέργειας κατά την κρίσιμη αυτή περίοδο, και να εξασφαλιστεί πρόσβαση σε εναλλακτικά σχέδια πληρωμής λογαριασμών, εξοικονόμησης, εναλλακτικών πηγών ενέργειας, συμβουλές καταναλωτών και υπηρεσίες διαμεσολάβησης για τα ευάλωτα νοικοκυριά και επιχειρήσεις.
  • Να γίνονται στοχευμένες εισοδηματικές ενισχύσεις προς ευάλωτα νοικοκυριά, σε συνδυασμό με διευκολύνσεις και κίνητρα για άμεσες επενδύσεις για όλα τα νοικοκυριά σε ηλιακούς θερμοσίφωνες, αυτο-παραγωγή με μικρά φωτοβολταϊκά σε στέγες και ταράτσες, εύκολο και ευέλικτο ενεργειακό συμψηφισμό και έργα βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων, ανεξάρτητα από ένταξη ή όχι στο «Εξοικονομώ».
  • Να αποφεύγονται οι γενικές επιδοτήσεις τιμών και να χρησιμοποιούνται μόνο για στήριξη νοικοκυριών σε φτώχεια και κοινωνικό αποκλεισμό. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για γυναίκες που πλήττονται δυσανάλογα από την ενεργειακή και την κινητική φτώχεια, ιδίως οι ανύπαντρες μητέρες, αλλά και απομονωμένα και υπέργηρα άτομα στις πόλεις και σε όλη την επικράτεια.
  • Κάθε σημερινή απορριπτόμενη ή μη απορροφούμενη παραγόμενη ενέργεια από το δίκτυο, λόγω της στοχαστικότητας / μη προβλεψιμότητας των ΑΠΕ, θα πρέπει να αντιμετωπίζεται με άμεσες τεχνικές λύσεις αποθήκευσης και έξυπνων δικτύων, με το πλεόνασμα ενέργειας να διοχετεύεται στις ανάγκες των νοικοκυριών σε ενεργειακή ή κινητική φτώχεια και σε άλλες τοπικές ενεργειακές ανάγκες (νοσοκομεία, υπηρεσίες κλπ).

Γενικά άμεσα μέτρα για τα νοικοκυριά, τις δημόσιες υπηρεσίες και τις επιχειρήσεις

Το αυξημένο ενεργειακό κόστος επηρεάζει τα νοικοκυριά και την κοινωνία γενικότερα, όπως τα νοσοκομεία, τα πανεπιστήμια ή τα σχολεία. Οι μικρές επιχειρήσεις δεν είναι σε θέση να μετακυλήσουν το αυξανόμενο ενεργειακό τους κόστος στους πελάτες τους, κινδυνεύοντας να χρεοκοπήσουν. Οι τοπικές αρχές που είναι αρμόδιες για τις υπηρεσίες πρώτης γραμμής που παρέχονται στους πολίτες δυσκολεύονται να βρουν τα απαιτούμενα χρήματα στήριξης, με αποτέλεσμα να διαταραχθούν οι δημόσιες υπηρεσίες.

Οι Οικολόγοι Πράσινοι θεωρούμε ότι χρειάζεται:

  • Ένα συγκροτημένο πρόγραμμα βραχυχρόνιων και μεσοχρόνιων δράσεων και ότι οι γενικές επιδοτήσεις τιμών και τιμολογίων (όπως γίνεται σήμερα) δεν διευκολύνουν τους στόχους της εξοικονόμησης, της επέκτασης των κατάλληλων ΑΠΕ και της αλλαγής ενεργειακής συμπεριφοράς.
  • Μια γενικευμένη πρόσκληση σε όλο τον πληθυσμό με σαφείς δυνατότητες ενίσχυσης για μείωση πάνω από 50% του χρόνου οικονομικών αποσβέσεων έργων ΑΠΕ, που σήμερα είναι της τάξης των 8-10 ετών, σε νοικοκυριά για αυτο-παραγωγή με μικρά φ/β σε στέγες και ταράτσες, εύκολο και ευέλικτο ενεργειακό συμψηφισμό, απορρόφηση των πλεονασμάτων, οικιακή γεωθερμία, ηλιακούς θερμοσίφωνες με επέκταση και στη θέρμανση, αλλαγή λαμπτήρων με led, ενεργειακή αυτονομία και έργα βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων, ανεξάρτητα από ένταξη ή όχι στο Εξοικονομώ.
  • Διευκολύνσεις και κίνητρα για άμεσες επενδύσεις σε συγκεκριμένους τομείς για τους δήμους, τις ενεργειακές κοινότητες, τις επιχειρήσεις, τον γεωργικό τομέα, τις μεταφορές (εκπαίδευση, υγεία, αντλιοστάσια, ακτοπλοΐα, κλπ).
  • Επαναπροσδιορισμός των κανόνων της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας για σταθερή και δικαιότερη οικονομικά και κοινωνικά τιμολόγηση.
  • Άμεσες ενέργειες για τον επαναπροσδιορισμό του τρόπου λειτουργίας της αγοράς ενέργειας. Μεταξύ άλλων προτείνουμε να υπάρχει μείωση στις ρυθμιζόμενες χρεώσεις των λογαριασμών ενέργειας για  τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις που κάνουν έργα εξοικονόμησης και/ή αυτο-παραγωγής, ανάλογα με το ενεργειακό αποτέλεσμα, αλλά και υποχρεωτική απορρόφηση από το δίκτυο των περιστασιακών πλεονασμάτων με ανταπόδοση της αξίας στα νοικοκυριά, ώστε να μην υπάρχει απορριπτόμενη ή μη απορροφούμενη παραγόμενη ενέργεια.

Οι Οικολόγοι Πράσινοι θεωρούμε ότι είναι απαραίτητη η οικονομική αλληλεγγύη μεταξύ των διαφόρων περιοχών της χώρας μας, εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και μεταξύ της ΕΕ και των γειτόνων της. Το σημερινό κριτήριο προτεραιότητας των μεγάλων ιδιωτικών συμφερόντων στην ενέργεια πρέπει να υποχωρήσει και να κυριαρχήσει το κοινό, συμφέρον. Για παράδειγμα, είναι αδιανόητο σήμερα να μην διευκολύνονται στη διασύνδεση ενεργειακές κοινότητες γιατί ο ΔΕΔΔΗΕ έχει δεσμεύσει το δίκτυο για μεγάλους ιδιώτες επενδυτές.

Η πολιτεία οφείλει να δώσει τεχνική και οικονομική υποστήριξη για τη δημιουργία και λειτουργία τουλάχιστον μιας ενεργειακής κοινότητας ανά δήμο έως το 2023. Επίσης, είναι απαράδεκτο να μην συνυπολογίζεται ακόμη το κριτήριο της βιοποικιλότητας για την κλιματική αλλαγή, λαμβάνοντας υπόψη την καταστροφή της βιοποικιλότητας που προκαλείται από μεγάλα έργα ΑΠΕ, ιδίως μεγάλων ανεμογεννητριών. Υποστηρίζουμε πολιτικές χωροθέτησης ανεμογεννητριών όπως αυτές που ακολουθούν όλες οι άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, οι οποίες αποφεύγουν τους ορεινούς όγκους.

Γενικά μεσοπρόθεσμα μέτρα

Οι Οικολόγοι Πράσινοι συμφωνούμε με την κατεύθυνση της ΕΕ ότι οι πολίτες πρέπει να είναι στο επίκεντρο κάθε μελλοντικής μεταρρύθμισης του σχεδιασμού της ενεργειακής αγοράς. Αυτή η μεταρρύθμιση θα πρέπει να προωθήσει μιαν αποδοτική από πλευράς πόρων και κόστους και κοινωνικά δίκαιη οικολογική μετάβαση προς μια οικονομία υψηλής ενεργειακής απόδοσης και πλήρως βασισμένη στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας έως το 2040 το αργότερο.

Οι ελληνικές πολιτικές δυνάμεις θα πρέπει να εγγυηθούν στους πολίτες ότι συμμετέχουν πλήρως στη διαδικασία ενεργειακής μετάβασης και δημιουργίας μιας κοινωνικά δίκαιης Ευρώπης.

Η χώρα μας έχει ανάγκη την προώθηση και ανάπτυξη μοντέλων βιώσιμου τουρισμού με στόχο την εξοικονόμηση ενέργειας, τη διασφάλιση της βιοποικιλότητας και την βιώσιμη διαχείριση του φυσικού και πολιτισμικού πλούτου της χώρας.

Στις μεταφορές θα πρέπει να γενικευθεί (1) η ενίσχυση των μέσων σταθερής τροχιάς (τραίνα, τραμ), (2) η ενίσχυση της ηλεκτροκίνησης, (3) η επέκταση των έξυπνων δικτύων και η φόρτιση με χρήση των πλεονασμάτων ενέργειας. Παράλληλα, θα πρέπει να συνυπολογίζεται και το γεωγραφικό χαρακτηριστικό της νησιωτικότητας, το οποίο δημιουργεί πρόσθετες επισφάλειες ενεργειακής και κινητικής φτώχειας.

Προτεραιότητα θα πρέπει να δίνεται σε σταθερές μορφές ΑΠΕ. Για παράδειγμα, η στοχευμένη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από γεωθερμία σε  δεκάδες περιοχές που έχουν θερμοπηγές, και/ή η δημιουργία συστημάτων τηλεθέρμανσης αναμένεται να συνεισφέρει σημαντικά τόσο στην ηλεκτροπαραγωγή όσο και στην εξοικονόμηση και την διευκόλυνση απεξάρτησης από ορυκτά καύσιμα.

Απαιτείται η παραγωγή ενέργειας από την εκμετάλλευση των θαλάσσιων κυμάτων, που για τη χώρα μας συνδυάζεται ευνοϊκά με τη θερινή ύπαρξη των μελτεμιών στο Αιγαίο, όταν υπάρχει και μεγάλη αύξηση της ενεργειακής κατανάλωσης λόγω τουρισμού. Οι ηλεκτρικές διασυνδέσεις των νησιών θα πρέπει κατά προτεραιότητα να εξυπηρετούν την ενεργειακή επάρκεια των νησιών και την ανάπτυξη των τοπικών ενεργειακών πηγών, και να μη γίνονται όχημα για μεγάλα ενεργειακά σχέδια ανεμογεννητριών για εξαγωγή ηλεκτρισμού μικρού χρονικού ορίζοντα, άσχετα με τις τοπικές ενεργειακές ανάγκες, που επιφέρουν ανεπανόρθωτες καταστροφικές αλλαγές στο νησιωτικό χώρο.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να δημιουργήσει ένα νέο ταμείο, παρόμοιο με το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ), με βάση τον κοινό δανεισμό της ΕΕ που αναδιανέμεται ως επιχορηγήσεις και δάνεια. Μέσω του ταμείου αυτού θα μπορεί να καλύψει σημαντικό μέρος του πρόσθετου κόστους της επιτάχυνσης της ενεργειακής μετάβασης σε 100% ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και μέγιστη ενεργειακή απόδοση, διασφαλίζοντας παράλληλα την εξάλειψη της ενεργειακής φτώχειας. Σε αυτή την κατεύθυνση οι πλωτές ανεμογεννήτριες σε απόσταση 20 ναυτικών μιλιών από τις ακτές, που μπορούν να συνδυάζονται με παραγωγή υδρογόνου, θα μπορούσαν να είναι μια βιώσιμη εναλλακτική λύση απέναντι σε κάθε πολιτική εξόρυξης ορυκτών καυσίμων αλλά και στις χερσαίες, ασταθείς και καταστροφικές για τη βιοποικιλότητα μεγάλες ανεμογεννήτριες.

Οι Οικολόγοι Πράσινοι στηρίζουμε ενεργά τη θέση των Ευρωπαίων Πράσινων, όπως πρόσφατα εκφράστηκε στο Συνέδριο του Ευρωπαϊκού Πράσινου Κόμματος στην Κοπεγχάγη: «Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να καταστήσει τη ‘δίκαιη μετάβαση’ ένα ρητό και κεντρικό συμπλήρωμα πολιτικής της ‘Πράσινης Συμφωνίας’, για να διασφαλίσει ότι εντοπίζονται και αίρονται τα κοινωνικοοικονομικά εμπόδια στη δίκαιη κατανομή των οφελών και των επιβαρύνσεων της οικολογικής μετάβασης.»